Hüsn-i Hat: Türkiye’de İslam Sanatında Geleneksel Güzel Yazı

Hat sanatı, estetik değerler dikkate alınarak ölçülü ve nispetli bir şekilde kamış kalem, is ve sair el yapımı mürekkeplerle icra edilen yazı yazma sanatıdır. Türkiye’de unsurun taşıyıcı ve uygulayıcıları “Hattat” ve “Hat sanatçısı” olarak anılmaktadırlar. Bu sanata güzel yazı manasına gelen hüsn-i hat denilmiştir. Bu sanatın icrasında aharlı kâğıt, kamış kalem, kalemtıraş, makta, hokka ve divit gibi malzemeler kullanılır. Hat sanatı; mimarlık, bezeme ve resim gibi görende hayranlık uyandıran sanatlardandır. 

Hüsn-i hat ile Kur'an-ı Kerim, ayetler, hadisler, veciz sözler ve beyitler yazılır.

Hüsn-i hat, kamış kalem ve is mürekkebiyle aharlı kâğıt ve deri gibi malzemeler üzerine yazılır. Ayrıca taş, mermer, çini, cam, maden ve ahşap üzerine de kendine has yöntemlerle uygulanabilir.

Kalemin tutuluşu, yürütülüşü ortaya çıkan harf veya terkiplerin mükemmeliyetini temin eder.

Hüsn-i hatta sülüs, celi sülüs,  nesih,  muhakkak,  reyhâni,  tevki’, rika’, kûfî, siyâkat, ta’lik, celi ta’lik, dîvânî, celi dîvâni, rik’a, gubari vb. yazı türleri bulunmaktadır.

Hattatların bu unsurun aktarımında önemli bir görevi vardır. Usta–çırak ilişkisi içerisinde bilgi ve deneyimlerini gelecek kuşaklara aktarmaktadırlar. Hattatlar genellikle malzemelerini, hat sanatında kullandıkları araç ve gereçlerini kendileri yaparlar. Hattatlar sadece yazma şeklini öğretmezler aynı zamanda bu mirasın felsefesini ve sanat ahlakını da çıraklarına öğretirler.

Önceleri kitaplarda kullanılan hüsn-i hat sanatı daha sonra mimaride de sıklıkla kullanılmıştır. Kitap sayfaları ve levhaların dışında mimari yapıların giriş kapılarında, duvarlarda, mihrap ve minberlerde, kubbelerde süslemenin bir unsuru olarak hüsn-i hat yer almıştır. Kamu alanlarında süsleme olarak kullanılan hat aynı zamanda şehir kimliğine katkı sağlamaktadır. Kamu alanları ve binalarındaki hüsn-i hat süslemeleri insanları geçmişleriyle bağlarını sağlar, sosyal hafızalarını ve kültürel kimliklerini de güçlendirmektedir.

“Hüsn-i Hat: Türkiye’de İslam Sanatında Geleneksel Güzel Yazı” 2021 yılında UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesine kaydedilmiştir.