Zâtü’l-Kürsü  (Halkalı alet olarak bilinen ufuksal koordinat sistemi): Kökeni Helenistik döneme kadar uzanan bu alet, Osmanlılarda “zat-ül halak” olarak adlandırılır. Halkalı alet anlamına gelen zat-ül-halak, Batı’da “meteoroskop”, “armilar sfer”(halkalı küre) ya da “astrolabium armilare” (halkalı usturlab) olarak adlandırılır. Alet Yerin merkezde olduğu tasavvur edilerek çizilir. Ahmed el-Kırımî tarafından çizilmiş olan ve bir kulp vasıtasıyla sabitlenmiş olan alete Zatü’l-Kürsî (kürsülü alet) denilmiştir. Müteferrikanın Cihannümaya aldığı semayı tasvir eden bu çizim, Yeniçağ’da Doğu’da ve Batı’da çok bilinir. Bu genellikle 6 halkadan oluşan ekliptik dairesine (tutuluma) bağlı koordinat sistemidir, burçları ve dönenceleri göstermektedir. Tam merkezde dünya yer almaktadır.

Özerindeki yazı: Zatü’l-Kürsü el-sınâ’i el-mübeyyini’d-devâiri’l-i’zâm el-mefrûzati’s-sutuhi’l-eflâk (Felekler düzleminde var olduğu düşünülen büyük felek dairelerini anlatmak için yapılmış kürsülü alet)

Gökküresi: Âlimlerin iç içe geçmiş “felekler” (halkalar) şeklinde tasavvur ettikleri evrenin, en dışında yer alan sabit yıldızlar düzlemini gösteren şekil: Çizimin sağ tarafında yer alan daire, güney yarım küredeki sabit yıldızlara, sol taraftaki ise kuzey yarım küredeki sabit yıldızlara ilişkindir. Her iki dairenin de çevresinde 12 burcun adları ve yerleri teker teker belirtilmiştir.

Özerindeki yazı: Felek-i sevabit’in şeklidir ki, iki daire bir felekten ibaret olup, cânib-i yeminde vâki’ dairede feleğin nısf-ı cenûbîsinde hükemânın hayâl eylediği sûver-i kevâkib ve cânib-i yesârda vâk’i dairede nısf-ı şemâlde hayâl eyledikleri sûver-i kevâkib resm ve tasvîr esmâ’-i sûver dahi keteb olunmuştur. (Sabit yıldızlar feleğinin şeklidir. Bu felek iki daireden oluşur. Sağ taraftaki dairede feleğin güney yarıküresinde âlimlerin varsaydıkları takımyıldızların şekilleri ve sol tarafında bulunan dairede kuzey yarıkürede varsaydıkları takımyıldızlarının şekilleri çizilmiş ve tasvir edilmiştir. Takımyıldızların isimleri de yazılmıştır.

Yeni astronominin iki temsilcisi Nicolaus Copernicus (1473-1543) ile Tycho Brahe’nin (1546-1601) tasavvur ettikleri evren modelleri: Bunlardan Copernicus’un sistemi güneş merkezli olup yer güneş ve diğer gezegenler hareketlidir ve güneşin etrafında döner. Tycho Brahe’nin modelinde ise güneş ve ay, hareketsiz yerin etrafında dönerken, diğer gezegenler güneşin birer uydusudur.  Resmin sağ üst tarafında Tycho Brahe’nin evren modelinin diyagramı; sağ altta ise ilk çizimde Copernicus modeline göre mevsimlerin oluşumu resmedilmiştir. buradaki ikinci çizim ise Tycho Brahe modelinde gezegenlerin episiklik hareketi resmedilmiştir. Resmin sol üst tarafında Copernicus evren modelinin bir çizimi bulunur. Altta ise Utarit (Merkür) ve Zühre (Venüs) gezegenlerinin episiklik hareketleri modellenmiştir.

Değişik dillerde yönler ve rüzgâr adlarını gösteren daireler: (Galatalı Mıgırdıç tarafından çizilmiştir).Beş farklı dairenin oluşan şekillerin 1. dairesinde Medar-ı cedi ve medar-ısertan (oğlak ve yengeç dönenceleri), hatt-ı üstiva (ekvator kuşağı) ve yerkürenin 4 ana, 4 ara yönleri gösterilmiştir. Bu yönler şunlardır: Şark (Doğu), maşrık-ı seyfî (kuzey doğu), maşrık-ı şitavî (güney doğu), garb, mağrib-i Seyfî (kuzey batı), mağrib-i şitavî (güney batı), cenub (güney) ve şemal (kuzey) dir . 2. dairesinde aynı yönlerin Rumca karşılıkları ile verilmiştir.

 Küre-i arz ve mâ’ (Yer küresi) iki küreden oluşmuştur. Bunlardan ilki Eski dünyayı oluşturan Asya, Avrupa ve Afrika ile civarlarını kapsar. İkinci yarı küre ise Hind-i Garbi Amerika yani yeni keşfedilen dünyayı kapsamaktadır. Ahmed el- Kırımî tarafından resmedilmiştir. Onar derecelik enlem ve boylam çizgileri ile iklim kuşakları, kutuplar, ekvator, kıtaların isimleri ve bazı ülke ve bölgelerin isimleri yazılmıştır. Yenidünya olarak adlandırılan Amerika Kıtası kuzey bölgelerindeki henüz keşfedilmeyen yerler boş bırakılmıştır. Florida bir ada şeklinde gösterilmiştir. Eski dünya güney yarı küresindeki Avustralya kıtası Araz-i Flemenk-i Cedide (Yeni Hollanda Kıtası) olarak belirtilmiştir. İki büyük daire Kuzey ve Güney Kutup bölgelerinin sırasıyla 0-30⁰ Kuzey ve Güney paralelleri arasında kalan yerlerini göstermektedir. Diğer döret küçük dairenin birincisi enlem boylam çizgilerini, ikincisi küre-i müstakime, düz dünya eksenini ve üçüncüsü küre-i mütevaziye, paralel dünya eksenini dördüncüsü eliptik eğimini göstermektedir. Üstteki Kuzey kutup dairesi, Kuzey Buz Denizi ve İzlanda, Norveç, Grönland, Finlandiya, Baffin körfezi vs kuzey ülkeleri ve yerleşim yerlerini kapsamaktadır. Güney kutup dairesi ise, Macellan Boğazı, Nova İzlanda, Nova Gine ile keşfedilmeyen topraklar bulunmaktadır.

Resm-i İklim-i Avrupa (Avrupa Kıtası):Haritada Avrupa ülkeleri ve başkentleri, önemli akarsuları belirtilmiş, ancak Gerardi Mercator’un Avrupa haritasında olduğu halde burada sıradağlar gösterilmemiştir. Asya, Afrika ve Kuzey Buz denizi sınırları farklı renkte çizilmiştir. Akdeniz, Karadeniz, adalar, Bahr-i Hazar (Hazar Denizi) ve kıyıları çizilmiştir. Osmanlı İmparatorluğu Memalik-i Anadolu, Memalik-i Rumeli olarak iki bölgeye ayrılmıştır. Memalik-i Leh (Polonya), Memalik-i Alman, Memalik-i Françe, Memalik-i İspanya, Memalik-i İsveç vs. yanında Asya’da Memalik-i Tatar, Memalik-i Rusya ve Gürcistan gibi ülkeler işaretlenmiştir. Ölçek kullanılmayan haritayı kimin çizdiği de belli değildir. Haritada enlem ve boylam çizgileri yanında, Mercator’un Avrupa haritasında olmadığı halde klasik haritalarda kullanılan bir adet sekiz yönlü ‘projeksiyon merkezi’ kullanılmıştır.

Resm-i Afrika: Afrika: Cihannümâ’da ikinci olarak Afrika Kıtası resmedilmiştir. Mercator tekniğinde yapılmış olan haritada enlem boylam çizgileri birbirini dik açıyla keseler. Resimde ekvator daha kalın çizgiyle belirtilmiş, Oğlak ve Yengeç dönenceleri daha ince çizgi ile gösterilmiştir. Haritada büyük dağ sıraları, nehirler ve göller resmedilmiştir. Akdeniz’in güneyinden başlayarak, Bahr-i Muhit-i Afrika ve Ümid Burnu’na kadar olan yerlerin isimleri ve önemli merkezleri belirtilmiştir. Madagaskar adası yanında Arap yarımadası da Afrika kıtası içinde resmedilmiştir.

İklim-i Asya (Asya Kıtası): Eski dünya’nın en büyük kıtası olan Asya, Avrupa’dan başlayarak, kuzey Afrika ve Büyük Okyanus’taki adaları da içine alacak şekilde resmedilmiştir. Nehirler, büyük göller ve önemli sıra dağlar belirtilmiştir. Memalik, Acem,  Memalik-i Hind, Memalik-i Çin, Deşt-i Kebir, Deşt-i Kıpçak, Türkistan, Çin denizi ve Japonya ile Kuzey batıda Memalik-i Moskof ve büyük şehirler yazılmıştır. Kuzey doğu köşesinde ise Amerika Kıtasının Kuzey batı kıyıları (Alaska) yer almaktadır. Kapsadığı coğrafya aynı olmakla beraber, Mercator’un Asya haritasına nazaran oldukça sade bir çizim ihtiva eder.

Şekl-i Amerika (Amerika): Yenidünya da denilen Amerika kıtası haritası, kuzeyde ve güneyde 60 derece paraleller arasında kalan bölgeyi kapsamaktadır. Enlem ve boylam çizgileri Merkator tekniğiyle çizilmiş olup birbirine diktir. Kuzey’de Kuzey kutbu ile birleşik duran kıta, güneyde Macellan Boğazı’yla Antarktika kıtasından ayrılmaktadır. Britanya-yı Cedide, Françe-yi Cedide, Terra Nova ve Memalik-i Kaliforniya Kuzey Amerika kıtasının başlıca bölgeleri iken, Orta ve Güney Amerika’da Meksika, Küba, İspanyola, Brezilya, Paraguay, Arazi-i Macellan başlıca bölgeler olarak yer almaktadır. Atlas Okyanusu ve Büyük Okyanus’taki adalar da haritaya dahil edilmiştir. Nehirler ve Kaliforniya sıradağları belirtilmiştir. Kapsadığı coğrafya aynı olmakla beraber, Mercator’un bir daire içinde gösterilen Amerika haritasına nazaran oldukça sade bir çizim ihtiva eder.

Akdeniz ve Karadeniz Haritası: Akdeniz ve Karadeniz yanında büyük çoğunluğu Osmanlı İmparatorlu topraklarında kalan Memalik-i Anadolu, Rumeli, Kuzey Afrika’da Mısır, Barka, Trablusgarp, Libya, Telemsar, Fas, Marakeş, Avrupa’da Endülüs, Valencia, Ceneviz, Venedik, Fransa, İspanya, İtalya ve Sicilya gibi Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler belirtilmiştir. Enlem ve boylam çizgileri olmayan haritada yönler, Büyük Sahra bölgesine yerleştirilmiş bir projeksiyon merkezi ile sağlanmaktadır. Enlem ve boylam çizgileri olmasa da ölçeklendirilerek matematik tabanlı bir haritaya dönüştürülmüştür. Haritada sırasıyla ‘mil-i İslamîyan’, ‘mil-i Françe’ ve ‘mil-i İtalya’ olmak üzere üç tip ölçek kullanılmıştır. Her mil beşer derece olarak hesaplanmıştır.

Eşkal-i Cezire-i Çin ve Hind (Çin ve Hind Adaları): Galatalı Mıgırdıç tarafından resmedilen, enlem ve boylam çizgileri olmayan haritada yönler, Çin Denizi’ne yerleştirilmiş bir projeksiyon merkezi ile sağlanmaktadır. Enlem ve boylam çizgileri olmasa da ölçeklendirilerek matematik tabanlı bir haritaya dönüştürülmüştür. Ölçekler, sırasıyla fersah, ‘mil’, merhale ve saat cinsinden belirtilmiştir. Harita ekvatorun kuzeyinde ve güneyinde yaklaşık 20 derece paraleller arsında kalan coğrafyada, Borneo, Siyam, Sumatra, Cava, Baltimore, Gine, Filipin adaları, Kamboçya, Endonezya, Çin Hindi ve Hind okyanusunun doğusunu kaplamaktadır. Harita Hint Okyanusunda seyrü sefer yapan iki muhteşem Osmanlı kalyonu ile süslenmiştir.

Cezire-i Yaponya (Japoya Adası): Cihannüma’da doğunun en uç noktasında Japonya yer almaktadır. Adada, nehirler ve sıra dağlar ile büyük göller belirtilmiştir. Enlem ve boylam çizgileri yoktur. Güney ve Kuzey paralelleri 30–35 derece arası ile 160–175 derece doğu meridyenleri arasındaki coğrafyayı kapsayan haritada ölçek cetveli de bulunmamaktadır. Yönler Kuzeyi işaret eden basit bir rüzgârgülüyle belirlenmeye çalışılmıştır. Japonya’nın bütün şehirleri gösterilmeye çalışılmıştır.